Istorijat portland cementa

Pronalazak hidrauličnih veziva

Polovinom XVII veka Džon Smitn (John Smeaton), engleski inženjer, pronalazi hidraulični kreč. Tokom svojih opita Smitn je došao do zaključka da pečenjem jedne mineralne sirovine (krečnjaka sa primesama gline) može dobiti vezivo vrlo dobrih svojstava. Međutim, veća primena ovog postupka otpočinje pronalaskom nove vrste hidrauličnog veziva, za koji je zaslužan Englez Džozef Parker (Joseph Parker). Zbog svoje sličnosti sa bojom maltera koji su izrađivali građevinari antičkog Rima, ova nova vrsta hidrauličnog veziva, dobijena pečenjem jedne vrste laporovitih krečnjaka, nazvana je roman-cementom. Pronalaskom roman-cementa započinje industrijska proizvodnja hidrauličnih veziva.

Napredak u razvoju proizvodnje hidrauličnih veziva predstavlja istovremeni pronalazak novog postupka za proizvodnju hidrauličnog kreča koji su osmislili Frost (J. Frost) u Engleskoj (1822) i Vika (Vicat) u Francuskoj (1835) prema kojem se hidraulično vezivo dobija pečenjem smeše krečnjaka i gline prethodno zajednički samlevenih po mokrom postupku. Ova vrsta veziva, poznata pod imenom britanski cement, može se smatrati pretečom industrijske proizvodnje cementnih veziva jer su njima dati osnovni principi na kojima se zasniva i današnja proizvodnja cementa.

Prirodni cement

Sledeću etapu u razvoju proizvodnje hidrauličnih veziva predstavlja pronalazak prirodnog cementa. Naime, 1850. godine Dejvid Sejlor (David Saulor) je utvrdio da se pečenjem prirodnog laporca sa jednog nalazišta u Pensilvaniji (SAD), može dobiti odlično vezivo. Iste godine podignuta je prva fabrika za proizvodnju tzv. prirodnog cementa koji je po svojim svojstvima bio negde između hidrauličnog kreča i pravog portland cementa.

Preteče portland cementa

Iako se pronalazak pravog portland cementa pripisuje Džozefu Aspdinu (Joseph Aspdean), a njegov doprinos nesumnjiv, cement je po njegovom postupku pečen na temperaturi ispod sinterovanja (proces zagrevanja praškastih materijala do temperature neposredno ispod njegove tačke topljenja pri čemu se stvara novi materijal veoma ujednačenog sadržaja) i malo se razlikovao od Parkerovog roman-cementa i Frostovog britanskog cementa. Za proizvodnju svog cementa Aspdin je uzimao krečnjak sa površine puteva, mleo ga i žario, dobijeni kreč mešao sa glinom, mleo i nastalu smešu pekao u pećima za proizvodnju kreča, pa je na kraju pečeni proizvod ponovo mleo u fini prah. Zbog velike sličnosti boje očvrslih maltera i betona, dobijenih iz veziva boje kamena iz engleske provincije Portland ovaj je proizvod nazvan portland cementom. Međutim, ovaj "prvi" portland cement nije bio pečen na temperaturi sinterovanja, ali Aspdinu pripada zasluga što je prvi došao na ideju da se pečenjem smeše krečnjaka i gline može dobiti hidraulično vezivo.

"Pravi" portland cement

Nekako u isto vreme Englez Isak Čarls Džonson (Isaec Charles Johnson) je primetio da grudve prepečenog materijala daju vezivo još boljeg kvaliteta i tako otkrio da rešenje proizvodnje pravog cementa leži u pečenju na visokim temperaturama smeše krečnjaka i gline uzetih u pravilnom odnosu. Podizanjem temperature pečenja na temperaturu sinterovanja i upotrebom smeše u tačno određenom odnosu krečnjaka i gline, započela je industrijska proizvodnja portland cementa, a 1844. godina smatra se godinom "rođenja" pravog portland cementa.

Izvor: Priručnik za proizvodnju i primenu građevinskih materijala nemetaličnog porekla, Knjiga 1, Predrag Brzaković, Beograd, 2000